ĐURĐEVDAN – DAN GRADA KRAGUJEVCA

Kragujevac 6. maja slavi Dan grada, sećajući se Đurđevdana 1818. godine kada je u manastiru Vraćevšnica, na predlog kneza Miloša, proglašen za prestonicu Srbije.

Tadašnja turska varošica imala je 193 kuće i 378 poreskih glava i zauzimala je izuzetno povoljan geografski položaj jer je oduvek bila raskrsnica važnih puteva. Bila je dovoljno udaljena od turskih garnizona koji su bili stacionirani u Jagodini i Beogradu. Takođe, blizina planine Rudnik, na kojoj su počele sve prethodne borbe, ulivala je sigurnost knezu Milošu. Istovremeno, Kragujevac je bio podjednako udaljen od svih nahija u Srbiji. Grad je tada imao gotovo čisto srpsko stanovništvo i samo jednu tursku porodicu. Oblast Lepenice, u kojoj se Kragujevac nalazi, kao i okolne nahije – Gružanska i Jasenica – imale su homogeno stanovništvo. U Kragujevcu, iz kojeg je mogao nesmetano da upravlja zemljom, knez je imao najviše ličnih veza.

Zahvaljujući prestanku turske vladavine, Kragujevac polako prestaje da bude balkanska palanka i gradi se poput modernih evropskih gradova. Tome u velikoj meri doprinose doseljeno stanovništvo, činovnici, trgovci, zanatlije, vojska. I sam Miloš može se nazvati prvim urbanistom. Dvorski kompleks gradi na brežuljku, zapadno od stare varoši, kraj nekadašnjeg puta ka Karanovcu (današnjem Kraljevu), između Lepenice i Erdoglijskog potoka. Varoš dobija dve celine po Miloševoj zamisli. Jedna je rezidencijalna i tu su stara Miloševa pridvorna crkva, izgrađena 1818. sa desne obale Lepenice, i kneževi konaci opasani palisadama – drvenom ogradom od balvana. U drugom delu grada, umesto nekadašnje turske kasabe, u kojoj je delimično sačuvano nekoliko objekata, i Muselimov konak kod kamene ćuprije, zgrade se obnavljaju, a Miloš naseljava zanatlije, trgovce i činovnike i stvara moderno trgovačko naselje.

Knez Miloš je u oslobođenoj Srbiji prvi izdao naredbe da se grade i održavaju putevi i mostovi. To je bilo od izuzetne važnosti za razvoj grada koji je bio raskrsnica puteva ka Gornjem Milanovcu, Topoli (odnosno Beogradu), Jagodini, Čačku, Kraljevu, Kruševcu i Svilajncu.

Proglašenju Kragujevca za prestoni grad prethodila su burna istorijska dešavanja. Posle Drugog srpskog ustanka, knez Miloš Obrenović otišao je u Gornju Crnuću na Rudniku, gde je privremeno boravio sa porodicom. Turcima nije verovao. U to vreme još uvek nisu bile osnovane institucije koje bi štitile srpski narod. Iako je od avgusta 1815. do kraja 1817. godine, kao glavni srpski knez, trebalo sve vreme da bude u Beogradu pod stalnim nadzorom Turaka, on je iz Beograda, u kojem je bilo izmešano tursko i srpsko stanovništvo, stalno bežao, ne verujući Turcima koji su maltretirali, vešali, pljačkali i nabijali na kolac Srbe – često bez ikakvog razloga.

Pojedini istorijski dokumenti ukazuju da se knez premišljao između Požarevca, Kostolca i Kragujevca. Pismo knjaževog sekretara Dimitrija Đorđevića od 20. jula 1817. godine potvrđuje da je Obrenović doneo odluku i da je u Kragujevcu počela izgradnja konaka.

Proglašenje Kragujevca za prestoni grad – „stolicu Srbije“ – imalo je izuzetan značaj. Počinje sveopšti razvoj grada u kojem se osnivaju najznačajnije institucije moderne srpske države.

Đurđevdan je za Dan grada proglašen 1996. godine od strane Skupštine grada.

Da li želiš da ovaj tekst pripremim i kao objavu za društvene mreže ili vesti?